“Het is een mijsterie. Wie kan hier onze sleutel hebben. En waarom is de dief niet naar het magazijn gegaan. Als de dief één van de magazijnmannen is, dan weet die dus nu, dat er ‘s avonds iemand in huis is. De grote, electrische Pauweklok was de dief ook van plan mee te nemen; hij had voor dat doel al de schoorsteenmantel in het voorkantoor leeggeruimd, maar is zeker gestoord. Het is erg griezelig; ik heb me echter niet opgewonden en zie dat het best zonder opwinding gaat. ( je Anne M. Frank.) (1 maart 1944)”
De Paauwe’s klok in het Achterhuis
De familie Frank woonde na de verhuizing uit nazi-Duitsland al weer een jaar of tien in Amsterdam. Vader Otto Frank had er de Nederlandse vestiging opgezet van het Duitse Opekta GmbH uit Keulen. Het bedrijf werd door hem geleid van 1933 tot aan zijn pensioen in 1953. Het bedrijf handelde in pectine, een vruchtenpoeder dat door huisvrouwen gebruikt werd om zelf jam te maken.
Opekta was gevestigd op Prinsengracht 263 te Amsterdam, zowel in het voorhuis als op de begane grond van het achterhuis. Otto Frank besloot in 1942 onder te duiken. De bovenverdiepingen van het achterhuis werden ingericht als schuilplaats voor het gezin en enkele anderen. De geschiedenis daarvan is wereldbekend geworden door het dagboek dat dochter Anne schreef. Otto Frank overleefde als enige van zijn gezin de oorlog.
Otto’s boekhouder Johannes Kleiman was aandeelhouder en commissaris van Paauwe’s Volautomatische Kalenderuurwerken N.V. Otto was een welvarend en vooruitstrevend man met oog voor kwaliteit. In zijn kantoor hoorde een moderne elektrische klok, natuurlijk van Paauwe’s, een klok met een synchroonuurwerk, dat wordt geregeld door de wisselstroom die van de elektriciteitscentrale komt. Het hoeft nooit opgewonden te worden en geeft altijd de juiste tijd aan.
De klok in het kantoor van Otto Frank was het grote model 500 W met een doorsnede van 50 cm. Uiterlijk was hij een voorbeeld van het modernisme van de jaren ’30: een strakke matzwarte wijzerplaat met een hoogglanzende band, en verchroomde strippen in plaats van cijfers. Die werd zo bijzonder gevonden dat de dief heeft geprobeerd hem te stelen.
Het mooiste van de klok was het unieke kalendermechaniek, dat de dag van de week, de datum en de naam van de maand liet zien. De kalender houdt automatisch rekening met korte en lange maanden en schakelt zelfs feilloos over van 28 februari naar 1 maart.
Zo’n grote elektrische Paauwe’s klok hangt in het Museum van het Nederlandse Uurwerk (MNU). Maar in de fabriek van Paauwe’s werden nog veel andere modellen gemaakt. Zelfs nog grotere, maar meestal bureauklokken of wandklokken van wat bescheidener afmetingen. Veel lezers zullen er wel eens een hebben gezien.
